Σάββατο 28 Μαρτίου 2015

Η ζήλια στην παιδική ηλικία



Η ζήλια είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό της παιδικής ηλικίας, όπου το παιδί έχει ανάγκη την φροντίδα του γονιού και απαιτεί την αποκλειστική προσοχή και ενασχόληση. Η ζήλια είναι ένα συναίσθημα με θετικές και αρνητικές όψεις. Η αρνητική πλευρά της ζήλιας εκδηλώνεται με θυμό, αίσθημα απόρριψης και ανάγκη για επιστροφή σε προγενέστερη κατάσταση. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι η ζήλια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, το οποίο θα πρέπει να το απενοχοποιήσουμε και να ενθαρρύνουμε το παιδί να μιλήσει για το πώς νιώθει. Δεν βοηθάει και πολύ να λέμε στο παιδί «έλα τώρα δεν υπάρχει λόγος να ζηλεύεις, εσύ είσαι μεγάλο παιδί» και να συνεχίζουμε τη σύγκριση που το ίδιο έχει ξεκινήσει. Είναι πιο βοηθητικό να ακούσουμε το παιδί και να το κατανοήσουμε. Πολλά παιδιά δεν παραδέχονται ότι ζηλεύουν, ενώ ορισμένες φορές εκφράζεται με συγκαλυμμένους τρόπους. Για αυτό ενθαρρύνουμε το παιδί να μας μιλήσει για όσα νιώθει. Δεν είναι κακό να ζηλεύει, απλά καλό είναι να το συζητήσουμε μαζί του ώστε να δούμε πώς νιώθει και γιατί νιώθει έτσι.

Το βασικό ερώτημα που μας έρχεται στο μυαλό είναι: γιατί το παιδί ζηλεύει;
Το παιδί ζηλεύει όταν νιώθει ότι δεν έχει αρκετή προσοχή και ενδιαφέρον από τους γονείς. Μπορεί να βιώνει συναισθηματική στέρηση, η οποία είναι σε υποκειμενικό επίπεδο και δεν εξαρτάται από την πραγματική φροντίδα που δέχεται το παιδί. Βλέποντάς το από την οπτική γωνία του παιδιού, το ίδιο νιώθει ότι στερείται τη γονεϊκή αγάπη ή ότι μειώνεται η αγάπη που παίρνει, με αποτέλεσμα να αισθάνεται  ανησυχία και ανασφάλεια. Επίσης, το παιδί ζηλεύει όταν νιώθει ότι χάνει την αποκλειστικότητα των γονιών. Το παιδί θέλει να έχει την απόλυτη προσοχή, το ενδιαφέρον των γονιών και την αγάπη.

Η ζήλια μπορεί να εμφανιστεί με την είσοδο νέου μωρού στην οικογένεια, με την γνωριμία με το νέο σύντροφο του γονέα σε περίπτωση μονογονεϊκής οικογένειας, με τη σχέση που έχει με τον αδερφό ή την αδερφή του καθώς και η σύγκριση με τις ικανότητες και τις επιδόσεις των άλλων παιδιών. Η ζήλια μπορεί να εκδηλωθεί με τάση σύγκρισης με τους άλλους και αίσθημα ότι υστερεί ή ότι χάνει την ασφάλεια που είχε, επιθετικότητα προς τους γονείς, φόβο απόρριψης ή εγκατάλειψης.

Το παιδί έχει έντονη τάση για σύγκριση με τους συνομηλίκους και τα αδέρφια του. Χρειάζεται αποκλειστικό χρόνο και αφοσίωση από τους γονείς, οι οποίοι θα πρέπει να προσαρμόζονται στις ανάγκες και το χαρακτήρα του κάθε παιδιού. Όταν οι γονείς εκφράζουν προτίμηση και συμπάθεια προς ένα από τα παιδιά ή κάνουν συγκρίσεις μεταξύ των παιδιών δημιουργούν ζήλια και ανταγωνισμό ανάμεσα στα παιδιά. Η στάση αυτή μπορεί να είναι ασυνείδητη, ή μπορεί να εξαρτάται από το παιδί που ανταποκρίνεται περισσότερο στα γνωρίσματα και τις συμπεριφορές που είναι επιθυμητές για το γονιό ή έχουν ιδιαίτερη σημασία. Είναι σημαντικό οι γονείς να αντιμετωπίζουν το κάθε παιδί ως ξεχωριστή προσωπικότητα. Δεν λέμε ποιο παιδί αγαπάμε περισσότερο, ποιος είναι πιο καλός μαθητής, ποιος είναι πιο καλό παιδί. Δεν ενοχοποιούμε τα συναισθήματα, ενώ φροντίζουμε να ενισχύσουμε τη συνεργατική συμπεριφορά του παιδιού. Είναι σημαντικό να βρίσκουμε και να αφιερώνουμε ξεχωριστό χρόνο στο κάθε παιδί.

Οι γονείς με την πάροδο των ετών εξελίσσονται με αποτέλεσμα να μην είναι εντελώς ίδιοι και να παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις στη συμπεριφορά και στις στάσεις απέναντι στα παιδιά. Τα παιδιά της ίδιας οικογένειας δεν ανατρέφονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ούτε μεγαλώνουν μέσα στο ίδιο ακριβώς ψυχολογικό πλαίσιο. Στο πρωτότοκο παιδί εκδηλώνεται μεγαλύτερη αυστηρότητα και υπερπροστασία και οι γονείς εναποθέτουν όλες τις προσδοκίες τους, ενώ στα επόμενα παιδιά εμφανίζεται μεγαλύτερη επιείκεια και ευελιξία και οι γονείς γίνονται πιο χαλαροί.  

Η ζήλια μπορεί να είναι αποτέλεσμα των συγκρίσεων που κάνουν οι γονείς ανάμεσα στα παιδιά τους. Οι γονείς αγνοώντας τις αρνητικές επιπτώσεις προβαίνουν σε συγκρίσεις μεταξύ των αδελφών. Οι συγκρίσεις μπορεί να αφορούν τις σχολικές επιδόσεις ή συμπεριφορές των παιδιών, ενώ οι συγκρίσεις για τα παιδιά ισοδυναμούν με ένδειξη προτίμησης για κάποιο από τα παιδιά.

Ένα παιδί που ζηλεύει μπορεί να εμφανίσει παλινδρομικές μορφές συμπεριφοράς, επιθετικότητα (λεκτική, εχθρική ή σωματική), μεγάλο θαυμασμό ή πλήρης αδιαφορία για τα αδέρφια του, διαταραχές στη συμπεριφορά, παραίτηση ή υπερπροσπάθεια.

Τα παιδιά θα πρέπει να νιώθουν την αποδοχή από τους γονείς τους. Η απόρριψη αποτελεί μία από τις βασικές φοβίες του ατόμου. Το παιδί από πολύ μικρή ηλικία θα πρέπει να νιώσει την ασφάλεια και την αποδοχή από τους γονείς του έτσι ώστε να μπορέσει, μεγαλώνοντας, να κάνει υγιείς σχέσεις. Το άτομο από την αρχή της ζωής του μπορεί να αναπτύσσει ασφαλείς ή ανασφαλείς τύπου δεσμούς, οι οποίοι είναι σημαντικοί για την μετέπειτα ανάπτυξη της κοινωνικής συμπεριφοράς και των σχέσεων που δημιουργεί το άτομο.

Οι γονείς, ίσως ασυνείδητα κάποιες φορές, μπορεί να εκδηλώνουν συμπεριφορές που εκφράζουν την αποδοχή ή την απόρριψη του παιδιού τους. Η αποδοχή του παιδιού από το γονιό σημαίνει ότι πρόκειται για φιλικούς και στοργικούς γονείς, ήρεμους, ήπιους και μαλακούς, που δείχνουν αγάπη και εκφράζουν τα συναισθήματά τους προς το παιδί, ενώ το ενισχύουν, το επιδοκιμάζουν και το στηρίζουν ψυχολογικά, κάνουν μαζί του δραστηριότητες, παίρνουν ευχαρίστηση από τη συντροφιά του, δείχνουν κατανόηση στα σφάλματα και τις δυσκολίες του παιδιού. Οι γονείς θα πρέπει να είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι και δίπλα στο παιδί κάθε στιγμή της ανάπτυξής του.

Οι απορριπτικοί γονείς δίνουν λιγότερη ενίσχυση και λιγότερες αμοιβές στο παιδί τους, ενώ συχνά ασκούν έντονη κριτική, μεγαλοποιούν τα λάθη του παιδιού και έχουν επιλεκτική προσοχή απέναντι σε σφάλματα και ατέλειες του παιδιού (εστιάζουν κυρίως σε αρνητικά χαρακτηριστικά και μειονεκτήματα του παιδιού και τα τονίζουν). Επίσης, οι γονείς αυτοί είναι οξύθυμοι, βίαιοι, τραχείς και άκαμπτοι.  Η απόρριψη προκαλεί στα παιδιά ανασφάλεια, έλλειψη αυτοπεποίθησης, ενώ το παιδί βιώνει ματαίωση, θυμό και φόβο.

Για μια ισορροπημένη ανάπτυξη του παιδιού χωρίς έντονη ζήλια θα πρέπει οι γονείς να εξασφαλίσουν ένα περιβάλλον ασφάλειας και μοναδικότητας για το κάθε παιδί προωθώντας ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί και ξεχωριστοί και ο καθένας έχει τις δικές του ικανότητες και τα δικά του χαρίσματα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου