Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2014

Μαθημένη αβοηθησία: τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται;



«Νιώθω τόσο αβοήθητος… νιώθω αδύναμος για να κάνω οτιδήποτε…» 

Όταν το άτομο νιώθει αδύναμο να διαχειριστεί μια κατάσταση και θεωρεί ότι τα αποτελέσματα είναι ανεξέλεγκτα. Έτσι, όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με μελλοντικές καταστάσεις, όπου τα αποτελέσματα μπορεί να είναι ελεγχόμενα, διατηρεί μια γενικευμένη προσδοκία μη ελέγχου ή αβοηθησίας –μη υγιές στυλ απόδοσης- που παράγει γνωστικά και συναισθηματικά ελλείμματα και απουσία κινήτρων.

Το βασικό χαρακτηριστικό των ατόμων με μαθημένη αβοηθησία είναι η παραίτηση, ενώ το άτομο εκδηλώνει απελπισία και απόγνωση, χωρίς να βλέπει κάποιο διέξοδο. Μέσα σε αυτό το τέλμα το άτομο νιώθει έντονη ανασφάλεια, φόβους, άγχος και θλίψη, ενώ έχει μάθει όταν συμβαίνει κάτι να αντιδρά βιώνοντας το συναίσθημα της αβοηθησίας, χωρίς ουσιαστικά να αντιδρά ώστε να βρει λύσεις και να βγει από το αδιέξοδο που βιώνει. Το άτομο νιώθει αδυναμία και ανασφάλεια για το παρόν και το μέλλον, καθώς πιστεύει πως το ίδιο δεν μπορεί να ασκήσει κανέναν έλεγχο πάνω στις καταστάσεις που βιώνει.
Γιατί όμως κάποιος να νιώθει έτσι...;


Πολλές διαφορετικές εμπειρίες και βιώματα ή καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν το άτομο σε μια τέτοια κατάσταση. 


Ίσως, το άτομο μεγάλωσε μέσα σε ένα χαοτικό περιβάλλον, χωρίς όρια και κανόνες, όπου η κύρια αίσθησή του ήταν η αδυναμία πρόβλεψης των γεγονότων και των συνεπειών ή επιπτώσεων μιας συμπεριφοράς. 

Ίσως, το άτομο μεγάλωσε βιώνοντας σε μικρή ηλικία πολλές αλλαγές είτε σπιτιών και τόπων διαμονής είτε προσώπων που το φρόντιζαν, με αποτέλεσμα να μην έχει δομήσει μια σταθερή αίσθηση ελέγχου του περιβάλλοντος και των καταστάσεων που βιώνει.

Ενδεχομένως, το άτομο μεγάλωσε μέσα σε ένα περιβάλλον, όπου του παρείχαν τα πάντα πριν ακόμη τα ζητήσει, με αποτέλεσμα να μην έχει μάθει να διαχειρίζεται την αναμονή ή την ματαίωση και την απογοήτευση. Έτσι, μεγαλώνοντας που αναγκάζεται να βγει μέσα από το υπερπροστατευτικό περιβάλλον νιώθει ανασφαλές και αβοήθητο, καθώς δεν γνωρίζει τρόπους να χειριστεί την κατάσταση. 

Ένα ακόμη ενδεχόμενο που οδηγεί το άτομο σε μαθημένη αβοηθησία είναι η βίωση έντονα τραυματικών καταστάσεων στη ζωή του, τις οποίες δυσκολεύεται να ξεπεράσει.
Οι εμπειρίες και οι τραυματικές καταστάσεις του ατόμου επενδύονται και ενισχύονται από έναν τρόπο σκέψης που οδηγεί το άτομο στο να αισθάνεται αβοήθητο. 


Και πώς μπορεί κάποιος να ξεπεράσει αυτή την κατάσταση;
Η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης μπορεί να γίνει εστιάζοντας κυρίως στον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται και σκέφτεται τα πράγματα που βιώνει. Βασικός στόχος είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης, υιοθετώντας ένα πιο αισιόδοξο και θετικό τρόπο σκέψης, που σταδιακά θα βοηθήσει το άτομο ώστε να τολμήσει περισσότερα πράγματα και να δει αλλαγές και στην πράξη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σταδιακά, καταβάλλοντας κόπο και διαρκή προσπάθεια, αλλά και υπομονή ώστε όλα όσα ελπίζει να τα βλέπει να γίνονται και πράξη ή να αποδεικνύονται μέσα από την πράξη. Είναι δύσκολο να το καταφέρει γιατί κύριο χαρακτηριστικό της μαθημένης αβοηθησίας είναι η απογοήτευση και άμεση παραίτηση του ατόμου, που πηγάζει από τη χρόνια ανημπόρια και την έλλειψη κάθε ελπίδας για αλλαγή. Το άτομο δεν δίνει την ευκαιρία στον εαυτό του να επιμείνει και να κερδίσει… καθώς αυτό που είχε μάθει ήταν να απογοητεύεται και γρήγορα να αφήνει τα πράγματα στην τύχη τους, νιώθοντας ότι δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης. 

Επειδή πρόκειται για μια κατάσταση που δομείται σταδιακά από μικρή ηλικία ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δείχνουν οι γονείς, ώστε να μην καλλιεργούν τέτοιου είδους αισθήματα. Τι θα μπορούσε να κάνει ένα παιδί να νιώθει αβοήθητο και ανίκανο να κάνει οτιδήποτε γιατί δεν είναι αρκετά καλό, έξυπνο, ικανό; Η έντονη προθυμία ή η υπερπροστατευτικότητα των γονέων μπορεί να οδηγήσει σε ανικανότητα των παιδιών, καθώς οι γονείς κάνοντας τα πάντα για το παιδί του δίνουν το μήνυμα «εσύ δεν μπορείς να τα καταφέρεις» και… μεγαλώνοντας το άτομο πλέον ως ενήλικας δεν ξέρει πώς να τα καταφέρει, ενώ βιώνει αβοήθητο και ανίκανο. Είναι σημαντικό οι γονείς να ενισχύουν την αυτονομία και ανεξαρτησία των παιδιών και να δίνουν στα παιδιά όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες και ευθύνες ανάλογα με την ηλικία τους, έτσι ώστε να βλέπουν τα ίδια τα παιδιά ότι μπορούν να τα καταφέρουν και μόνα τους. 

Αν έχουμε μεγαλώσει σε ένα τέτοιο περιβάλλον ή αν για οποιοδήποτε άλλο λόγο έχουμε αναπτύξει τέτοιου είδους αισθήματα θα πρέπει τώρα, ως ενήλικες πλέον, να πάρουμε την απόφαση να βγούμε σταδιακά και σταθερά από αυτό το φαύλο κύκλο. Θα πρέπει να αποκτήσουμε πίστη στον εαυτό μας και να αρχίσουμε να δοκιμάζουμε νέα πράγματα, να ρισκάρουμε και να πειραματιζόμαστε, να ανακαλύψουμε τη δύναμη που κρύβουμε μέσα μας… Αλλά για να τα κάνουμε όλα αυτά θα πρέπει πρώτα να ξεβολευτούμε από αυτά που είχαμε μάθει, γιατί… είχαμε μάθει να νιώθουμε ανήμποροι και αβοήθητοι, ανίκανοι και ανεπαρκείς. Αν, όμως, τώρα επιλέξουμε πως είναι η στιγμή για να βγούμε από αυτό το συνεχές αδιέξοδο ίσως αυτό είναι το πρώτο βήμα για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας…

Πρέπει εμείς οι ίδιοι να κινητοποιούμε διαρκώς τον εαυτό μας ώστε να ξεπερνάμε πεποιθήσεις και σκέψεις που φωνάζουν μέσα μας: «Αφού δεν άλλαξε μέχρι τώρα η κατάσταση, δεν πρόκειται να αλλάξει και αφού είμαι ανίκανος να αλλάξω το οτιδήποτε καλύτερα να παραιτηθώ από κάθε προσπάθεια». Μπορούμε να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας πως ότι δεν έχουμε αλλάξει μέχρι τώρα και ότι δεν έχουμε καταφέρει μέχρι τώρα, την επόμενη στιγμή μπορούμε να ξαναπροσπαθήσουμε και να έχουμε ένα επιτυχές αποτέλεσμα. Δεν σκεφτόμαστε ότι δεν αξίζουμε κάτι καλύτερο, για αυτό δεν υπάρχει κανένας λόγος να προσπαθούμε. Σκεφτόμαστε ότι αξίζουμε πολύ περισσότερα και θα προσπαθήσουμε για να τα κερδίσουμε…


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου